พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ดูก่อนวัจฉะ เพราะกรรมคือการ
ไม่เห็นประจักษ์ในรูป ในเหตุเกิดแห่งรูป ในความดับแห่งรูป
ในปฏิปทาที่จะให้ถึงความดับแห่งรูป ฯลฯ.
[582] กรุงสาวัตถี. ดูก่อนวัจฉะ เพราะกรรมคือการไม่เห็น
ประจักษ์ในเวทนา ฯลน.
[583] กรุงสาวัตถี. ดูก่อนวัจฉะ เพราะกรรมคือการไม่เห็น
ประจักษ์ในสัญญา ฯลฯ.
[585] กรุงสาวัตถี. ดูก่อนวัจฉะ เพราะกรรมคือการไม่เห็น
ประจักษ์ในสังขารทั้งหลาย ฯลฯ.

55. วิญญาณอัปปัจจักขกัมมสูตร

[585] กรุงสาวัตถี. ดูก่อนวัจฉะ เพราะกรรมคือการไม่เห็น
ประจักษ์ในวิญญาณ ในเหตุเกิดแห่งวิญญาณ ในความดับแห่งวิญญาณ
ในปฏิปทาที่จะให้ถึงความดับแห่งวิญญาณ จึงเกิดทิฏฐิหลายอย่าง
เหล่านี้ขึ้นในโลกอย่างนี้ว่า โลกเที่ยงบ้าง ฯลฯ สัตว์หลังจากตาย
แล้วย่อมเกิดอีกก็หามิได้ ย่อมไม่เกิดอีกก็หามิได้บ้าง ดูก่อนวัจฉะ
ข้อนี้แลเป็นเหตุ เป็นปัจจัย ให้ทิฏฐิหลายอย่างเหล่านี้เกิดขึ้นในโลกว่า
โลกเที่ยงบ้าง โลกไม่เที่ยงบ้าง โลกมีที่สุดบ้าง โลกไม่มีที่สุดบ้าง
ชีพก็อันนั้น สรีระก็อันนั้นบ้าง ชีพเป็นอย่างอื่น สรีระก็เป็นอย่างอื่น
บ้าง สัตว์หลังจากตายแล้วย่อมเกิดอีกบ้าง สัตว์หลังจากตายแล้วย่อม
ไม่เกิดอีกบ้าง สัตว์หลังจากตายแล้วย่อมเกิดอีกก็มี ย่อมไม่เกิดอีกก็บ้าง
สัตว์หลังจากตายแล้วย่อมเกิดอีกก็หามิได้ ย่อมไม่เกิดอีกก็หามิได้บ้าง.
จบ วัจฉโคตตสังยุต

อรรถกถาวัจฉโคตตสังยุต

พึงทราบวินิจฉัยในวัจฉโคตตสังยุต ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อญฺญาเต แปลว่า เพราะไม่รู้.
พึงทราบความหมายในทุกบทด้วยอำนาจเป็นตติยาวิภัตติ
เหมือนกับดังพรรณนามาฉะนี้. ก็บทเหล่านี้ทุกบทเป็นไวพจน์ของกัน
และกันนั่นเองแล.
ก็แลในสังยุตนี้พึงทราบว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสสูตรไว้
11 สูตร ตรัสไวยากรณะไว้ 55 ไวยากรณะ.
จบ อรรถกถาวัจฉโคตตสังยุต

รวมพระสูตรในสังยุตนี้ คือ